آنچه تاکنون در خصوص اقتصاد دیجیتال مطالعه کرده و یا شنیده ایم، عمدتا مربوط به حوزه تجارت الکترونیک کالا و یا خدمات بوده و این در حالیست که این نوع از اقتصاد، در حقیقت می تواند هر موضوعی که یک سر آن به اینترنت و تبادل الکترونیکی داده و سمت دیگر آن به پول و درآمدزایی مربوط می شود را شامل شود.

گردشگری و اقتصاد دیجیتال

گردشگری و اقتصاد دیجیتال، هر دو از شاخه های نو ظهور در اقتصاد جهانی محسوب می شوند که تلفیق آنها در هر کشوری، می تواند منجر به درآمدزایی قابل توجه برای شهروندان آن کشور شود.

امروزه پلتفرم های بسیار بزرگی در سراسر جهان ایجاد شده اند که مقدمات سفر را به راحتی با چند کلیک برای گردشگران فراهم می آورند. تنها کافی است تصمیم به سفر خارجی گرفته و با مراجعه به این پلتفرم ها، از مقاصد برنامه ای آنها در فصول مختلف، اطلاعات کشورها و اماکن پیشنهادی، هزینه سفر و … را پیدا کنید و خود را برای یک سفر مهیج آماده نمایید.

اما باید توجه داشت که گردشگری نیز درست مانند شاخه های دیگر صنعت نیازمند ملزوماتی است که برای رسیدن به درآمدزایی می بایست حاصل شوند. به طور کلی، مواردی چون میزان فعالیت رایزن های فرهنگی سفارت و کنسولگری های یک کشور در عرصه تبلیغ گردشگری یک کشور، امکانات در نظر گرفته شده برای گردشگران مانند هتل ها، امکانات حمل و نقل مناسب، آشنایی مردم با زبان های خارجی به ویژه زبان انگلیسی، مبادلات مالی آسان، تسهیل قوانین ملی کشورها و … از جمله موارد موثر در توسعه صنعت گردشگری در کشورهای امروزی به حساب می آیند.

اما وقتی پای اقتصاد دیجیتال به میان می آید، این المان ها تا حدی دستخوش تغییر شده و نیازمند به امکانات بیشتری نیز خواهیم بود. اگر نگاهی به پلتفرم ها و وب سایت آژانس های بزرگ مسافرتی جهان بیندازیم به خوبی در خواهیم یافت که مشتری با مراجعه به این آژانس ها، از انتخاب مقصد گرفته تا اخذ ویزا و رزرو هتل، همگی را تنها با چند کلیک انجام داده و هزینه آنها را نیز پیش از آغاز سفر پرداخت می نماید. لذا توسعه گردشگری بین المللی در هر کشور در بستر اقتصاد دیجیتال، نیازمند دسترسی به اینترنت پر سرعت در کشور مقصد و همچنین اتصال سامانه های بانکی آن کشور به شبکه بانکی بین المللی است.

حل همیشگی اتصال به شبکه بانکی بین المللی

طی سال های اخیر، آنچه از زبان مسئولین به ویژه در دولت سیزدهم به وفور شنیده ایم، استراتژی خنثی سازی تحریم های بین المللی شکل گرفته علیه کشور بوده است. البته که این استراتژی در شرایط فعلی ایجاد شده از سوی طرف غربی، امری است ضروری و چاره ای جز عمل به آن وجود ندارد، اما باید توجه داشت که مشکلات پیش روی بسیاری از صنایع دیگر از صادرات محصولات کشاورزی گرفته تا توریسم، با این استراتژی برطرف نخواهند شد.

برای صنایع مرتبط با بخش خصوصی مانند گردشگری، اتصال به شبکه بانکی بین المللی ضروری بوده و علیرغم جاذبه های گردشگری وسیع موجود در کشوری تاریخی و چهارفصل مانند ایران، درآمد ما از رقبای همپای خود به دلیل تحریم ها و عدم اصتال با شبکه های بانکی و آژانس های بزرگ بین المللی تا حد زیادی فاصله دارد.

به عنوان مثال، نشریه انگلیسی زبان «ایجپت تودی» در مرداد ماه سال جاری از قول وزیر گردشگری این کشور، درآمد توریسم مصر طی ۹ ماه را ۸.۲ میلیارد دلار اعلام کرد. این در حالیست که خرداد ماه امسال، شورای جهانی سفر و گردشگری، این درآمد را برای ایران طی سال ۲۰۲۱، تنها حدود ۲.۵ میلیارد دلار اعلام کرده است.

این در حالیست که سهم ایران در گردشگری جهان را کمتر از یک درصد عنوان کرد. بخش مهمی از این اختلاف مشهود در موفقیت ایران و مصر در جذب توریست بین المللی، به محدودیت های مالی باز می گردد؛ چراکه یک گردشگر خارجی بنابر مقررات مربوط به مبارزه با پولشویی و تروریسم گنجانده شده در FATF، امکان حمل پول نقد بیش از میزان خاص و اندک را بسته به قوانین داخلی کشور خود نداشته و موظف به حمل مابقی پول خود با استفاده از کارت های بانکی بین المللی متصل به سرویس های پرداخت ویزا یا مستر کارت است که این دو کار نیز به جز صرافی های بزرگ، به صورت عمومی قابلیت استفاده در ایران را به دلیل انفصال سیستم بانکی کشور از سامانه های پرداخت بین المللی وجود ندارد. حال، کافی است تصور نمایید یک گردشگر چگونه در چنین شرایطی باید به ایران سفر کرده و در صورت تامین هزینه های اولیه سفر خود، بخش طلایی این به کشور میزان یعنی خرید سوغات و پرداخت هزینه های رفاهی را انجام دهد.

لزوم کاهش مقررات سختگیرانه در قبال اینترنت

بسیاری از گردشگران جهان گاهی حتی برای چند ماه یک سفر تحقیقاتی را آغاز کرده و به صورت مستقل و بدون انعقاد قرارداد با سازمانی خاص، اقدام به گردش، سفرنامه نویسی و کشف نقاط ناشناخته در جهان می کنند. اما این بدان معنا نیست که این گردشگران بیکار بوده و تنها شغل آنها صرفا گردشگری است.

این نکته را باید در نظر داشت که با توجه به پیش روی جهان به سمت دورکاری و پروژه محور شدن مشاغل مبتنی بر اینترنت که اتفاقل از موهبت های اقتصاد دیجیتال به حساب می آید، در این مشغل مشغول به کار بوده و تنها کافی است لپ تاپ شخصی خود را در هر نقطه جهان به همراه داشته باشند تا علاوه بر انجام امور کاری روزمره خود به صورت دورکاری (Remote) به علایق روزمره خود یعنی گردشگری نیز بپردازند.

در شرایطی که کشورهای فقیر آسیایی مانند هند، کامبوج، سریلانکا، بنگلادش و … یا اکثر کشورهای آفریقایی در تلاش هستند تا نقاط روستایی و دورافتاده کشورهای خود را برای بهره برداری از اقتصاد دیجیتال به اینترنت پر سرعت مجهز نمایند، استفاده از فیلترینک در سامانه های ارتباطی کشور و یا عدم جدیت در توسعه پهنای باند اینترنت کمکی به افزایش جذابیت ایران در میان کشورهای هم تبار خود در زمینه توسعه گردشگری نخواهد کرد.

توسعه گردشگری در گرو هماهنگی با عرف جهانی

البته که مشکلات موجود در بخش گردشگری تنها به موارد مذکور ختم نشده و در ظرف مطلب حاضر نمی گنجند؛ اما نگاه ما در اینجا معظوف به آن دسته از مشکلاتی است که در حوزه استراتژیک اقتصاد دیجیتال و صنعت گردشگری پیش رو قرار دارند. لذا از این نگاه، باید دستکم در دو بخش موضوع سرعت اینترنت و کاهش فیلترینگ و همچنین مساله مهم مبادلات مالی بین المللی، چاره ای جدی اندیشیده شود تا بتوان زیرساخت های حداقلی جذب گردشگر به کشور را فراهم نمود.

با اینحال، می توان با رفع موانع یاد شده، دستکم بسیاری از گردشگران فعال در بخش های طبیعت گردی، باستان شناسی و حتی گردشگران مذهبی را فراهم آورد و از این طریق به درآمد زایی خالص و بی بدیل حاصل از گردشگری دست یافت.