فکر ونظام تصمیم‌گیری کشور در مواجهه با شیوع ویروس کرونا دچار حالت «تونل‌زنی» است/هوش مصنوعی و درمان کرونا

به گزارش وقت خبر به نقل از خبرگزاری فارس ، حجت عابدی اصل – در چند سال آینده وقتی که تاریخ زمان ما نگاشته شود، اینگونه به نظر می رسد که مهمترین رویدادهایی که مورخان خواهند دید فناوری، اینترنت یا تجارت الکترونیک نخواهد بود. بلکه آنها یک تغییر و تحول بی سابقه در شرایط زندگی بشری را مورد توجه قرار خواهند داد اما امروز کشور با یک بیماری ناشناخته دست و پنجه نرم می‌کند که متأسفانه شیوع آن توانسته جان بسیاری از مردم را بگیرد و در این رابطه هم متخصصان و پزشکان در حال تلاش هستند تا داروی این بیماری شبیه به سرما خوردگی را تولید کنند و شرایط زندگی را به وضعیت عادی برگردانند.

در این میان استفاده از علم و فناوری برای دست یافتن به اطلاعات و کشفیات از اهمیت بسزایی برخوردار است به طور مثال هوش مصنوعی می تواند با توجه به شرایط حساس و استراتژیک کشور در مبارزه با بیماری کرونا ویروس نقش مهمی را در ساخت پادزهر ایفا کند که در این رابطه برای اطلاعات بیشتر از این علم جدید با ستار هاشمی معاون فناوری و نوآوری وزیر ارتباطات و فناری اطلاعات به گفت وگو پرداختیم که خواندن صحبت های او خالی از لطف نیست.

سید ستار هاشمی۲۳ خردادماه ۱۳۹۸ با حکم محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به عنوان معاون فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات منصوب شد.هاشمی در سال ۱۳۸۷ موفق به اخذ دکتری مهندسی کامپیوتر و فناوری اطلاعات (گرایش هوش مصنوعی) از دانشگاه علم و صنعت ایران و دانشگاه موناش استرالیا شده است و اکنون دانشیار دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه شیراز است.

وی مدیرکلی نوسازی و تحول اداری شرکت ارتباطات زیرساخت کشور و معاونت فناوری اطلاعات شرکت ارتباطات زیرساخت کشور را در کارنامه کاری خود دارد و عضو شورای راهبری توسعه مدیریت سازمان فناوری اطلاعات کشور است.

آنچه در گفت‌وگوی ما با ستار هاشمی می‌خوانید:

* نظام تصمیم‌گیری کشور در مواجهه با شیوع ویروس کرونا دچار حالت «تونل‌زنی» شده است

* تمام نهادهای کشور خود را ملزم به همکاری کامل با مدیریت متمرکز کنند

* بحران کرونا در ایران حتما ابعادی فراتر از حوزه بهداشت و درمان خواهد داشت

* افراد مشکوک باید با بررسی گلو یا بینی و استفاده از کیت های PCR مورد آزمایش قرار گیرند

*  تشخیص ویروس کرونا با آنالیز تصاویر رادیولوژی قفسه سینه دقت و سرعت بیشتری دارد

* هوش مصنوعی برای غربالگری بیماران کاربرد دارد

 * رشد هوش مصنوعی خیلی از کسب و کارها را تغییر می‌دهد

* نظام تصمیم‌گیری کشور در مواجهه با شیوع ویروس کرونا دچار حالت «تونل‌زنی» شده است

فارس: وضعیت کشور را در مبارزه با ویروس کرونا چگونه می‌بینید؟

هاشمی: نویسندگان کتاب « کمیابی»، که با عنوان « فقر احمق می‌کند» به فارسی ترجمه شده است، به تفصیل پیرامون اثرات کمیابی و فقر منابع سخن گفته‌اند. در جایی از کتاب به مزایا و معایب حالت «تونل‌زنی» پرداخته می‌شود که در این حالت تمام تمرکز و ذهن و استعداد انسان معطوف به کمیابی‌ای است که با آن مواجه است و محاسن و ایراداتی برای آن متصور است. به نظر می‌رسد نظام تصمیم‌گیری کشور ما نیز در مواجهه با شیوع ویروس کرونا دچار حالت «تونل‌زنی» شده و تمام منابع و امکانات کشور در اختیار نظام سنتی درمان است و همان‌گونه که اشاره شد برای این مساله مزایا و معایبی متصور است.

* تمام نهادهای کشور خود را ملزم به همکاری کامل با مدیریت متمرکز کنند

فارس: چه اتفاقی باید برای مهار بیماری کرونا بیافتد و آیا نقطه قوتی وجود دارد؟

هاشمی: نقطه قوت موضوع آن‌جاست که مدیریت متمرکز اجرایی حول محور وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و در قالب «کمیته ملی» شکل گرفته است که از اختیارات قابل قبولی برخوردار است و تمام نهادهای کشور خود را ملزم به هماهنگی و همکاری کامل با این مدیریت متمرکز می‌بینند. از سوی دیگر نظام مدیریت و سیاست‌گذاری کشور به واسطه همین «تونل‌زنی» با تخصیص صد در صد توان و تمرکز خود به مدیریت بحران از طریق کمیته مذکور، فرصت نوآوری و خلاقیت و نگاه به ابعاد گوناگون بحران و بالطبع ظرفیت‌های ویژه کشور در دفع بحران را از خود سلب کرده است.

* بحران کرونا در ایران حتما ابعادی فراتر از حوزه بهداشت و درمان خواهد داشت

فارس: تعبیر شما از افزایش شیوع  بیماری واگیر دار چیست؟

هاشمی: بحران کرونا در ایران حتما ابعادی فراتر از حوزه بهداشت و درمان خواهد داشت و مقابله با آثار سو و تبعات اجتماعی، روانی و اقتصادی آن خود به یک یا چند «کمیته ملی» دیگر در همین ابعاد و با همین میزان از بسیج امکانات نیازمند است. از ماموریت های‌چنین کمیته هایی تمرکز بر جمع‌آوری داده مناسب در رابطه مستقیم با کادر درمانی و بیماران برای یافتن الگوریتمی برای کمک به بهبود احتمال تشخیص بیماری مبتنی بر مدل های تحلیل داده برای جلوگیری از فراگیری بیماری و اثرات سوء آن است.  اما اگر بپذیریم در مرحله فعلی حوزه درمان بالاترین اولویت را دارد و باز در ذیل همین حوزه، شناسایی و پیشگیری حکم خط مقدم را دارد، باید ظرفیت‌های مغفول علمی و پژوهشی کشور را برای پشتیبانی از این خط به میدان بیاوریم و باری از دوش شبکه بهداشت و درمان کشور برداریم. آنچه امروز شاهدش هستیم کاملا برعکس است و ترافیک کاری از تمام مسیرها به بیمارستان‌ها و نظام سلامت کشور ختم می‌شود.

*افراد مشکوک باید با بررسی گلو یا بینی و استفاده از کیت های PCR مورد آزمایش قرار گیرند

فارس: پیشنهاد شما برای مقابله و جلوگیری از کرونا ویروس چیست؟

هاشمی: برای چاره‌اندیشی در حوزه پیشگیری و تشخیص ابتدا باید روند موجود را به دقت بررسی کنیم. در فرآیند حاضر، فرد مشکوک و دارای علایم ابتلا به ویروس کرونا ابتدا از طریق نمونه‌گیری از گلو یا بینی در سه مرحله با استفاده از کیت های PCR مورد آزمایش قرار می‌گیرد و در صورت مثبت بودن نتیجه، ابتلای وی به ویروس کرونا قطعی می‌شود. در شرایطی که به واسطه تحریم‌ها تامین کیت به میزان لازم خود به یک چالش بدل گشته و از طرفی طولانی بودن زمان تست‌های سه‌گانه باعث شده جواب برخی تست‌ها پس از درگذشت فرد بیمار واصل شود، استفاده از ظرفیت علمی کشور برای فائق آمدن بر مشکل پیش رو ضروری به نظر می‌رسد.

* تشخیص کرونا ویروس با آنالیز تصاویر رادیولوژی قفسه سینه دقت و سرعت بیشتری دارد

فارس: تشخیص بیماری کرونا ویروس و مدیریت آن چگونه باید انجام شود؟

هاشمی: بررسی راهکارهای جدید در کشورهای پیشرفته و تحلیل نقطه نظر متخصصان و اساتید دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور حاکی از آن است که امکان تشخیص ابتلا به ویروس کرونا (کوید ۱۹) از طریق آنالیز تصاویر رادیولوژی قفسه سینه با دقت بالاتر و سرعت بیشتر وجود دارد. در این روش پس از تصویربرداری سی‌تی اسکن از قفسه سینه، وجود نمای Ground Glass در ریه بیمار مورد بررسی قرار می گیرد که در مراحل حاد عارضه به صورت Consolidation قابل رویت است. با این وجود، کمبود منابع انسانی و متخصص موضوعی از یک سو و عدم توزیع مناسب تجهیزات در پهنه جغرافیایی کشور از سوی دیگر، استفاده فراگیر از روش اخیر را با توجه نرخ بالای شیوع بیماری غیرممکن می کند.

* هوش مصنوعی برای غربالگری بیماران کاربرد دارد

فارس: هوش مصنوعی چگونه می‌تواند به کنترل و دفع بیماری کرونا ویروس کمک کند؟

هاشمی: با توجه به نرخ شیوع بیماری و تعداد افراد مبتلا به ویروس، با ایجاد امکان دسترسی به اطلاعات بالینی و رادیولوژی افراد با رعایت اصل محرمانگی و حفظ حریم خصوصی، داده‌های مناسبی در اختیار است که می‌توانند پایه و اساس «یادگیری ماشین» و «هوش مصنوعی» برای احتمال تشخیص دقیق و سریع ابتلا به کرونا با استفاده از ظرفیت ارزشمند هوش مصنوعی کشور باشد.

این رویکرد در حضور پزشک متخصص می‌تواند به عنوان یک سامانه تصمیم‌یار کمک شایانی برای بهبود دقت و کاهش خطای انسانی ناشی از خستگی توان فرسای بحران موجود در نظر گرفته شود. همچنین در مناطقی از کشور که با کمبود پزشک متخصص مواجه هستند، سیستم آموزش دیده شده به کمک هوش مصنوعی می‌تواند کمک درخوری برای غربالگری بیماران احتمالی و بهبود شناسایی و احتمال تشخیص باشد. در پاره ای دیگر از مناطق که به دلیل کمبود امکانات، دسترسی به دستگاه سی‌تی اسکن امکانپذیر نمی‌باشد، با بهره‌گیری از اطلاعات بالینی می‌توان به نتایج قابل قبولی رسید و از اعزام بیماران مشکوک به مراکز درگیر و امکان ابتلای ایشان جلوگیری کرد.

* در حوزه دانشی هوش مصنوعی وضعیت خوبی داریم

فارس:در حال حاضرکشور ایران به لحاظ علمی و نیروی انسانی در حوزه هوش مصنوعی چه وضعیتی دارد؟ 

هاشمی: ما در بحث نیروی انسانی و حوزه دانشی هوش مصنوعی، وضعیت خوب و مناسبی در دنیا داریم. یعنی اینکه طبق گزارشات منابع موثق، ایران در فارغ التحصیلی دانشگاهی و تولید علم در هوش مصنوعی، در کل دنیا در رتبه‌ای بین ۷ تا ۱۵ دسته بندی می‌شود. این رده بندی متناسب با حوزه‌های خاص تخصصی و اینکه چقدر دامنه هوش مصنوعی در علم تولید شده موثق است، اعلام می‌شود.

* باید نگاه توسعه دانشی به هوش مصنوعی داشته باشیم

فارس: چرا این اعداد رتبه‌بندی متغییر است؟

هاشمی: ما باید هوش مصنوعی را از نگاه توسعه لبه‌های دانشی در مباحث نظری به آن توجه کنیم. این دو موضوع و این که اگر کاربردی به آن نگاه کنیم چه طیفی از کاربردها را در برخواهد گرفت، باعث می‌شود که رنکینگ ما جابجا شود البته باید بگویم برای استفاده از ظرفیت هوش مصنوعی در صنایع مان رتبه ۷۲ را داریم.

*  اپلیکیشن‌های مسیریاب و نقشه مبتنی برالگوریتم هوش مصنوعی است

موضوعی که در زمینه هوش مصنوعی در کشور از آن استفاده شده، مدیریت حمل و نقل با استفاده از کاربردهایی مانند اپلیکیشن‌های مسیریاب و نقشه است که امکان تخمین زمان حرکت از یک نقطه به نقطه دیگر را فراهم می‌کند. این مدل سازی پایه‌ای مبتنی بر الگوریتم هوش مصنوعی است.

فارس:برای ورود هوش مصنوعی به زندگی مردم چه اتفاقی بابد بیافتد؟

هاشمی: باید به این نکته اشاره کنم که  زیرساخت هوش مصنوعی به صورت طبیعی در کشور وجود دارد اما تا زمانی که نتوانیم ابزارهای مورد نیاز را برای این فضا، سفارشی سازی و طراحی کنیم، نمی‌توان بهره وری مورد نیاز را تأمین کرد.

* دانشگاه امیرکبیر درحوزه هوش مصنوعی روی بستر پردازشی کار می‌کند

فارس: گامی برای بومی سازی هوش مصنوعی برداشته‌اید؟

هاشمی: بله‌، ما به دنبال این هستیم که با راهبری پژوهشگاه ICT، بستر پردازشی مناسب برای هوش مصنوعی را در کشور توسعه دهیم که در این رابطه باید بگویم  موضوع تأمین بستر پردازشی هوش مصنوعی را با محوریت دانشگاه پلی تکنیک (امیرکبیر) دنبال کردیم که این مهم، برای سازمان هواشناسی در پیش بینی دیتاهای آب و هواشناسی مورد استفاده قرار گرفته است. هم اکنون این دانشگاه به عنوان پیشرو درحوزه هوش مصنوعی روی بستر پردازشی کار می‌کند.

فارس: یکی از راهکارهای رونق هوش مصنوعی استارت آپ ها هستند در این زمینه چه اقداماتی انجام داده‌ایم؟

هاشمی: اقدامی که می شود انجام داد این است که از ظرفیت صندوق نوآوری و شکوفایی استفاده شود این در حالی است که هم اکنون  ۴ استارت‌آپ در حوزه بستر پردازشی هوش مصنوعی در کشور فعال هستند و سوپرکامپیوتر دانشگاه امیرکبیر نیز در حوزه پردازش در دستورکار قرار دارد.

* تلاش برای شکل گیری استارت‌آپ های هوش مصنوعی

تعامل با چند کشور در حوزه هوش مصنوعی از جمله برنامه‌های ما است. برای مثال چین در استفاده از هوش مصنوعی پیشرو در دنیا است زیرا کشور چین نگاه به آینده دیتا را با ۵G محقق می‌کند و بعد از آن متناسب با این نیاز، تمرکز زیادی روی هوش مصنوعی خواهد داشت. این کشور اعلام کرده در حوزه هوش مصنوعی حدود یک میلیون نفر، نیروی انسانی نیاز دارد. در حال حاضر با کشور مالزی تعاملاتی را آغاز کردیم و دنبال این هستیم که دستاوردمان را در این حوزه با کشور مالزی به اشترک بگذاریم و از ظرفیت‌های این کشور و درس آموخته‌های آن برای شکل گیری استارت‌آپ های هوش مصنوعی، بهره بگیریم.

* رشد هوش مصنوعی خیلی از کسب و کارها را تغییر می دهد

فارس: با رشد هوش مصنوعی چه تحولاتی را جامعه تجربه می‌کند؟

هاشمی: رشد هوش مصنوعی به‌گونه ای است که خیلی از کسب و کارهایی که امروز شاهد آن هستیم در آینده وجود نخواهد داشت.زمانی بحث خودروهای خودران شوخی به نظرمی آمد اما هم اکنون این موضوع در دنیا عملیاتی شده است و زمانی که فراگیر شود دیگر صنعت بیمه موضوعیت نخواهد داشت. در کنار آن اتفاقی که می‌افتد این است که خیلی از معلولان جسمی حرکتی را می‌توان با کارکرد هوش مصنوعی به حرکت درآورد