ریسک‌های مهم اقتصاد ایران

به گزارش وقت خبر، نگرانی‌ها درباره بروز رکود در اقتصادهای بزرگ سبب کاهش ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاران شده است. سال گذشته میلادی، همزمان با انجام واکسیناسیون علیه کرونا در اکثر اقتصادها، فعالیت‌ها در بخش‌‌‌های تولیدی و خدماتی جهان رشد چشمگیری داشت و همه امیدوار بودند که شرایط در سال جدید بسیار خوب باشد؛ یعنی اقتصادها به تعادل برسند و مشکلی برای تداوم رشد معقول اقتصادی به وجود نیاید؛ اما طی دو ماه اخیر، فهرست رو به رشدی از ریسک‌ها افق اقتصاد جهان را مبهم کرده است. البته هنوز هم اکثر اقتصاددان‌ها معتقدند که احتمال بروز رکورد در سال‌جاری بسیار کم است.

پنج ریسک بزرگ اقتصادی جهان

پنج‌عامل مهم جنگ در اوکراین و تبعات آن، تحریم‌ها علیه روسیه، سیاست تحمل صفر چین در قبال همه‌گیری کرونا، رشد نرخ‌های تورم در اقتصادهای بزرگ و برنامه بالا بردن نرخ‌های بهره در آمریکا همگی از نرخ‌های رشد می‌‌‌کاهند. حالا پرسش اصلی این است که آیا بد شدن شرایط و سیاست‌‌‌های اشتباه بانک‌های مرکزی و دولت‌ها می‌تواند اقتصاد جهان را به رکود بکشاند یا خیر.

استاد اقتصاد دانشگاه جورج‌واشنگتن می‌‌‌گوید: «پیش‌بینی رخ‌دادن رکود بسیار دشوار است و حتی پیش‌بینی‌کنندگان متبحر، نظیر بانک‌مرکزی آمریکا نمی‌‌‌توانند آن را پیش‌بینی کنند. معمولا سیاستگذاران در پیش‌بینی‌‌‌های خود توجه کافی به رکود نمی‌کنند و بر پیش‌بینی وضعیت اقتصاد در دوران‌های نرمال تمرکز دارند. در ایالات‌متحده، بانک‌مرکزی بر مهار تورم تمرکز کرده؛ زیرا نرخ تورم به بالاترین میزان در چهار دهه اخیر افزایش یافته است، اما این نهاد باید مراقب باشد که نرخ‌های بهره را با سرعتی بالا نبرد که رکود رخ دهد.»

مجمع جهانی اقتصاد در گزارش سال ۲۰۲۲، پنج ریسک اصلی و مهم را برای کشور‌های مختلف از جمله ایران عنوان می‌کند. اما خطرات اصلی اقتصاد ایران در حال حاضر چیست؟

به طور کلی، مسائل اجتماعی و محیطی، تشدید نابرابری‌ها در اثر تغییرات نامنظم آب و هوایی، کاهش همکاری در حل چالش‌های جهانی ناشی از بهبود اقتصادی متفاوت و … بخشی از نگرانی‌های عمده جهانی است.

پنج ریسک مهم برای اقتصاد ایران

برای کشور‌های مختلف از جمله ایران این خطرات و نگرانی‌ها در دسته‌بندی جزئی‌تری عنوان شد. گزارش ریسک‌های جهانی در سال ۲۰۲۲، پنج خطر اصلی برای اقتصاد ایران را موارد زیر می‌داند:

– بحران اشتغال و معیشت

– سرخوردگی گسترده جوانان

– رکود اقتصادی طولانی مدت

– بحران منابع طبیعی

– از دست دادن تنوع زیستی و فروپاشی اکوسیستم

مرکز پژوهش‌های اتاق ایران با انتشار خلاصه‌ای از گزارش ۲۰۲۲ ریسک‌های جهانی به راستی‌آزمایی ریسک‌های اصلی اقتصاد ایران پرداخت. در ادامه بحران اشتغال و سرخوردگی گسترده جوانان در ایران و بخشی از گزارش مرکز پژوهش‌های اتاق ایران بررسی می‌شود.

بحران اشتغال و معیشت در ایران

داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که نرخ بیکاری در پاییز ۱۴۰۰ نسبت به سال ۹۰ کاهش داشت. اما بررسی سایر آمار‌ها مشخص می‌کند که این کاهش از محل مشاغل تمام وقت نیست. سهم شاغلان با ۴۹ ساعت کار در هفته به کمترین مقدار خود در در دهه ۹۰ رسید. این شاخص در سال ۹۰ حدود ۴۹ درصد بود، اما در سال ۱۳۹۹ به ۳۵٫۵ رسید.

ضمن اینکه سهم اشتغال غیررسمی از شاغلان ۱۵ ساله و بیشتر، ۵۸ درصد است. رقمی قابل توجه در حوزه اشتغال ایران.

از سوی دیگر بیمه‌شدگان مشمول بیکاری نیز کاهش داشته است. مجموع این عوامل نشان می‌دهد که تکیه به کاهش نرخ بیکاری برای تحلیل وضعیت اشتغال در ایران کافی نیست. به ویژه اینکه بخش خدمات، چندان از امنیت شغلی برخوردار نیستند.

پیش‌تر نیز فرخ میرشاهزاده، کارشناس توسعه گردشگری به تجارت‌نیوز گفت: «در دو سال اخیر شاهد ریزش منابع انسانی در حوزه خدمات گردشگری بودیم. این موارد ضربه سنگینی به صنعت گردشگری کشور وارد کرد که با شرایط موجود به این راحتی قابل احیا نیست.» البته این تنها در بخش گردشگری بود و سایر مشاغل باید جداگانه بررسی شود.

در زمینه معیشت نیز، مرکز پژوهش‌های اتاق ایران نوشت: «بررسی شاخص فلاکت نشان می‌دهد، این شاخص از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ بیش از دو برابر شده است.»

سرخوردگی گسترده جوانان در کشور

بر اساس گزارش ریسک‌های جهانی سال ۲۰۲۲ از سوی مجمع جهانی اقتصاد، یکی از ریسک‌های مهم اقتصاد ایران، سرخوردگی گسترده جوانان است. بررسی چند متغیر که جنبه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی دارد، این موضوع را تائید می‌کند.

داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که نرخ طلاق در ایران در دهه ۹۰ بیش از دو برابر شده است و به طور کل در این سال‌ها روند افزایشی داشت.

از سوی دیگر نسبت هزینه‌های فرهنگی به هزینه کل در سبد مصرفی خانوار‌های شهری در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۰ کاهش داشت.

اما سوال مهم دیگر این است که ایرانیان چقدر برای تفریح و سرگرمی خود هزینه می‌کنند؟ اشتغال ناپایدار، درآمد کم در کنار تورم افزون این سهم را از سبد خانوار مصرفی ایران کنار زد.

داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد، نسبت هزینه‌های تفریح و سرگرمی به هزینه کل در سبد خانوار مصرفی خانواده‌های شهری کاهشی است. در سال ۹۸ این نسبت ۰٫۵۴ بود در حالی که در سال ۹۳ این متغیر، ۰٫۷۱ بود.

اگرچه این نکته را هم باید در نظر گرفت که اساسا ایرانیان چقدر تفریح و سرگرمی دارند؟ اگر سفر کردن را بخشی از این تفریحات در نظر بگیریم، کارشناسان می‌گویند برخی از مردم توان پرداخت هزینه‌های سفر را ندارند و آن را از هزینه‌های خود حذف کرده‌اند. برخی دیگر هم به گردشگری ارزان روی آوردند.

پیش‌تر حرمت‌الله رفیعی، رئیس هیأت‌مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی به تجارت‌نیوز گفت: «افراد برای کاهش هزینه‌ها در سفر، به صورت گروهی و چند نفره هزینه اقامت را پرداخت می‌کنند. به این صورت که چند نفر با هم هزینه یک اقامتگاه را می‌دهند.» (برای خواندن این گزارش، اینجا را بخوانید.)

سایر متغیر‌های جدول نیز نگرانی مجمع جهانی اقتصاد برای اقتصاد ایران را تائید می‌کند؛ یعنی سرخوردگی گسترده جوانان.

منبع: تجارت نیوز