این در حالی است که گاهی اوقات والدین، خود برای کودکشان تبلت می‌خرند، بدون آنکه کودک بخواهد و کلی هم ذوق می‌کنند که چه خوب است این تکنولوژی؛ بچه‌ها یک گوشه می‌نشینند و سرگرم بازی با آن می‌شوند، اما نباید فراموش کرد که آسیب‌های تلفن همراه و تبلت بسیار بیشتر از مزایای آن است.

محاسن و معایب استفاده از تلفن همراه

تلفن همراه با تمام اثرات منفی که دارد، وقتی در دست کودک قرار می‌گیرد باعث آرامش او می‌شود؛ هرچند کاذب؛ هر چند برای لحظه‌ای کوتاه. کافیست به یک کودک خردسال که مدام با شیطنت‌هایش آرامش را از شما سلب کرده و مانع تمرکز شما شده است، یک گوشی همراه و یا تبلت بدهید تا ببینید چطور یک گوشه می‌نشیند بدون آنکه چیزی را خراب کند و اعصاب کسی را بهم بریزد و سرگرم بازی می‌شود.

اما واقعیت این است که آیا این نکته مثبت به آسیب‌هایی که تلفن همراه به فرزند ما می‌رساند، می‌ارزد؟ در ادامه به مضرّات تلفن همراه و آسیب‌های غیر قابل جبرانی که به کودک و نوجوان ما وارد می‌کند، می‌پردازیم:

ضعف بینایی: بررسی‌های جدید دانشمندان اروپایی نشان می‌دهد کار زیاد با تبلت به چشم کودکان آسیب‌های جدی وارد می‌کند و می‌تواند برای سیستم عصبی و چشمی کودکان بسیار مضر باشد.

با توجه به اینکه استفاده از گوشی همراه و تبلت برای کودکان در مدت زمان کوتاه خلاصه نمی‌شود، قطعاً به بینایی آنها آسیب می‌زند.

به گفته گری هیتینگ نویسنده ارشد سایت “AllAboutVision.com”، خستگی دیجیتالی چشم (Digital Eye Strain) که گاهی اوقات تحت عنوان سندروم بینایی کامپیوتری (computer vision syndrome) از آن یاد می‌شود، باعث آزردگی بسیاری می‌شود.

بر اساس گزارشی که در سال ۲۰۱۵ میلادی از سوی انجمن بینایی ایالات متحده آمریکا با عنوان «بینایی ۲۰/۲۰/۲۰ است: از چشمانتان در برابر دستگاه های دیجیتالی محافظت نمایید» به چاپ رسید، ۶۱ درصد از آمریکایی‌ها پس از استفاده دراز مدت از دستگاه‌های الکترونیکی دچار خستگی چشم می‌شوند؛ به بیان دیگر تقریباً از هر سه آمریکایی، دو نفر را شامل می‌شود.

بروز مشکلات عصبی در کودکان: یکجا نشینی و غافل شدن از بازی‌های کودکانه موجب بروز مشکلات عصبی در آنها می‌شود. کار زیاد با رایانه، تبلت، گوشی و حتی تماشای زیاد تلویزیون از فاصله نزدیک و مواجهه بیش از حد با منابع نوری باعث بروز این مشکل می‌شود.

انجمن متخصصین اطفال آمریکا نیز می‌گوید که کودکان پیش از دو سالگی نباید به هیچ نمایشگری نگاه کنند اما تقریبا ۹۰ درصد کودکان تا قبل از دو سالگی به طور منظم تلویزیون نگاه می‌کنند؛ زمان مشاهده تلویزیون نیز به تدریج بیشتر می‌شود.

 پایین آمدن کیفیت خواب: زمانی که افراد به گوشی‌های هوشمند و تبلت‌های خود در تاریکی نگاه می‌کنند، طول موج کوتاه نور آبی منجر به تأخیر در ترشح ملاتونین می‌شود و پیرو آن، فرآیند خواب را سخت‌تر می‌کند.

نویسنده ارشد این تحقیقات از دانشگاه هوستون گفت: «دستگاه‌های الکترونیکی نظیر تبلت و گوشی همراه سطح هورمون خواب را کاهش و کیفیت خواب را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند».

متخصصان دانشگاه هوستون در ادامه می‌گویند: «هزینه‌های پایین آمدن کیفیت خواب به خصوص در کودکان بسیار بیشتر از خستگی و خواب‌آلودگی است؛ عدم داشتن خواب منظم با خطر بالایی از افسردگی، چاقی، حمله قلبی، سکته مغزی و دیابت مرتبط است».

 به وجود آوردن اختلالات ذهنی:  به گفته محققان روسی، ارسال بیش از اندازه پیام کوتاه نوعی وسواس و اختلال ذهنی به دنبال دارد که متاسفانه نزد کاربران نوجوان بسیار رایج است.

استفاده بیش از اندازه و غیر ضروری از تلفن همراه برای کاربر استرس و پریشانی ذهنی پدید می آورد.

این اختلالات به حدی است که نوعی بیماری روانی و عصبی براساس آن تعریف شده است و فرد مبتلا در طول روز چندین بار احساس می کند گوشی تلفن همراهش زنگ می‌خورد.

از سوی دیگر برخی اختلالات روانی به دلیل تماشای صحنه‌های نامناسب در برخی بازی‌ها، فیلم‌های بلوتوثی، فیلم‌های فضای مجازی و مطالب خاص از دیگر مواردی است که نباید از آن غافل شد.

 منزوی شدن کودکان:  روزنامه دیلی‌میل نوشت: «بازی با تبلت و گوشی همراه فرصت آموزش، خواندن، نوشتن و حتی اجتماعی شدن و برقراری ارتباط با دیگران را از کودکان سلب می‌کند».

تمام روزهایی که می‌توانند بهترین گزینه‌های برقراری ارتباط کودکان با دیگران و ایجاد روابط اجتماعی مفید باشند، با بازی با وسایل الکترونیکی به هدر می‌روند.

چاقی کودکان: محققان آمریکایی با بررسی داده‌های بیش از هزار کودک چاق اظهار کردند: «با فراگیر شدن تبلت‌ها و گوشی‌های هوشمند چاقی کودکان بیش از قبل شیوع پیدا کرده است که در پی آن بیماری‌های متعدد دیگری نیز شکل می‌گیرند».

زل‌ زدن کودکان به صفحه نمایشگر وسایل الکترونیکی، نشستن‌های مداوم، بی‌تحرکی‌های زیاد، پایین آمدن کیفیت خواب و حتی غذا خوردن در هنگام بازی به چاقی کودکان دامن زده است.

 تومور مغزی: متخصصان انگلیسی باور دارند، تومور مغزی در نوجوانی و بزرگسالی حاصل استفاده بی‌رویه کودکان از وسایل الکترونیکی است؛ یک مطالعه جامع بین‌المللی در سال ۲۰۱۱، نشان داد، میان استفاده از وسایل الکترونیکی و ابتلا به تومور مغزی در بزرگسالی ارتباط مستقیم وجود دارد. هر چه کودک بیشتر از وسایل الکترونیکی استفاده کند، احتمال آسیب دیدن او در بزرگسالی افزایش می‌یابد.

 آسیب‌های انگشت دست کودکان: آکادمی پزشکی اطفال آمریکا هشدار می‌دهد که استفاده طولانی‌مدت از صفحات لمسی ابزارهای الکترونیکی به انگشت دست کودکان آسیب می‌زند؛ سرگرم شدن با تبلت و گوشی همراه فرصت بازی‌های معمولی را سلب می‌کند و به این ترتیب عضلات کودک روز به روز تحلیل می‌رود و به مروز زمان حرکاتش تأخیر بیشتری خواهند داشت.

 خطر ابتلا به سرطان: از آنجایی که تلفن‌های همراه برای برقراری ارتباط از امواج رادیویی استفاده می‌کنند،‌ یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های استفاده از اینگونه وسایل افزایش خطر ابتلا به سرطان است.

 آسیب‌های جسمی فراوان در اثر استفاده از هندزفری: متخصصان کلینیک درمانی کالیفرنیا ابراز کردند: «گوش دادن با صدای بلند به موزیک با استفاده از هدفون یا هندزفری به صورت طولانی‌مدت، سبب عارضه‌های مختلفی از جمله کاهش سطح شنوایی گوش به صورت موقت و یا دائم می‌شود». هدفون به دلیل انتقال صدا به صورت مستقیم و بی‌واسطه روی سیستم شنوایی و حلق تأثیر منفی می‌گذارد.

 اعتیاد به تلفن همراه: برخی کودکان عادت کرده‌اند صبح که از خواب بیدار می‌شوند، سراغ تلفن همراه و حتی قبل از آنکه صبحانه بخورند ساعت‌های زیادی را صرف بازی‌های آنلاین کنند که اگر والدین نتوانند کنترلی بر روی بازی‌های آنلاین فرزندشان اعمال کنند، باید گفت به راحتی این دست بازی‌ها اعتیادآور می‌شوند.

ضمن اینکه بعضی از کودکان برای افزایش رتبه و جایگاه خود در اینگونه بازی‌ها، حتی حاضر به پرداخت هزینه‌هایی هستند و گاهاً می‌بینیم که یک کودک خردسال با استفاده از کارت بانکی والدین از حساب آنها برداشت کرده تا رتبه خود در بازی را ارتقاء دهد؛ ضمن اینکه بعضی از این بازی‌های آنلاین حاوی تصاویر مستهجنی است که کودک را با فضایی که هیچ تناسبی به سن او ندارد، آشنا می‌کند و قطعاً تبعات جبران‌ناپذیری در روح و روان وی به جای می‌گذارد.

بسیاری از محققان معتقدند استفاده بیش از اندازه از تلفن همراه در ذهن و اعصاب کاربران نوعی اعتیاد پدید می‌آورد که درست مانند اعتیاد به مواد مخدر، بازی‌های رایانه‌ای، اینترنت و … مخرب است.

 کاهش مهارت‌های ارتباطی: شواهد نشان می‌دهد، جایگزینی این تکنولوژی به جای ارتباطات حضوری (به خصوص با استفاده از امکان ارسال پیام‌های کوتاه) تا حدود زیادی ارتباطات انسان‌ها را به حداقل رسانیده است.

افزایش این گونه ارتباطات به کاهش روابط چهره به چهره و زنده صوتی منجر می‌شود. ارتباطات ناقصی که در قالب متون خشک و بی روح جان می‌گیرد، مرز شوخی و جدی را درهم می‌آمیزد و مسیر اغراق آمیز و نادرستی را می‌پیماید که هرگز جایگزین مناسبی برای ارتباط کلامی و عاطفی میان گروه دوستان و آشنایان نیست و شناخت مجازی و غیر واقعی حاصل از آن نمی‌تواند معیار خوبی برای آگاهی درباره طرفین رابطه باشد.

محدود شدن یادگیری: متخصصان در دانشگاه سوئیس یادآوری می‌کنند که مغز کودک در طول دوره یک سالگی با سرعت بالایی در حال توسعه و رشد است. کودکان در سن پایین از تعامل با محیط بسیار بیشتر و بهتر یاد می‌گیرند تا محدود شدن دنیایشان به یک صفحه نمایشگر.

لازم است کودکان در تعامل با دیگران درگیر شوند و حتی نکات جزئی مثل برقرار کردن تماس چشمی را در این تعاملات بیاموزند. یادگیری این مسائل در این سن ضروری است و بعدها نمی‌توان آن را جبران کرد.

 اتلاف وقت زیاد: از آنجا که گوشی‌های تلفن همراه قابلیت دارا بودن بازی‌های مختلف را در خود دارد، کودک یا نوجوان مدت زمان زیادی را سرگرم بازی می‌شود و از دیگر کارهای ضروریش باز می‌ماند.

براساس گزارشی که شبکه سی ان ان در سال ۲۰۱۵ منتشر کرد، نوجوانان روزانه حداقل ۹ ساعت از وسایل الکترونیکی استفاده می‌کنند که تاکنون به طرز چشمگیری نیز افزایش داشته است.

 در ارتباط قرار گرفتن با اطلاعات نامتناسب: در بسیاری از مواقع محتویات درون پیامک‌ها و بلوتوث‌ها مسائل و اطلاعات نامناسبی دارد که ذهن کودک و نوجوان را درگیر می‌کند، مشغله فکری برای او ایجاد می‌شود و به علاوه غالباً به خاطر ترس از اطلاع والدین دچار تشویق و نگرانی می‌شود.

استفاده بهتر کودکان از ابزار الکترونیکی با همراهی والدین

استفاده از ابزار دیجیتال ممکن است گاهی هم بسیار خوب باشد؛ به‌خصوص زمانی که بچه‌ها و والدینشان با یکدیگر برای استفاده از این دستگاه‌ها در تعامل باشند. پدرها و مادرها می‌توانند برای فرزندانشان کتاب الکترونیکی بخوانند، در بازی‌ها و اپلیکیشن‌های آموزشی به آنها کمک کنند و تجربه‌های کسب‌شده از اسمارت‌فون‌ها را به دنیای واقعی متصل کنند.

اغلب تصور می‌شود کودکان فقط به تماشای کارتون و سریال تلویزیونی علاقه دارند، ولی مطالعات موسسه “Zero to Three‌” ثابت کرده این رده سنی به بازی کردن، کتاب خواندن و استفاده از برنامه‌های تعاملی بیشتر توجه می‌کند. در واقع، برخلاف آنچه به نظر می‌رسد، کودکان به دنبال‌های راه‌های بیشتری برای کار با اپلیکیشن‌ها و دستگاه‌ها هستند و اگر والدین نیز با آنها همراهی کنند، یادگیری و تجربه کاربری آنها بسیار غنی‌تر و موثرتر می‌شود.

چگونه والدین می‌توانند به کودکان کمک کنند تا با خیال راحت از تلفن‌های هوشمند استفاده کنند؟ در زندگی مدرن، کودکان و نوجوانان برخلاف گذشته، از والدین خود تقاضای داشتن تلفن همراه را  دارند که در بیشتر مواقع با پاسخ مثبت آن‌ها مواجه می‌شوند.

اما سوال اصلی این است که چگونه به کودکان بیاموزیم که یک گوشی هوشمند به جای اینکه بر ضرر آن‌ها باشد، برای آن‌ها مثبت کار کند.

به نقل از ctpublic، دکتر کاترین پرلمن یک مددکار اجتماعی بالینی است. او کتاب جدیدی به نام «تلفن اول: راهنمای کودک برای مسئولیت دیجیتال و ایمنی» نوشته است. پرلمن در این کتاب به این نکته اشاره می‌کند که تلفن‌های همراه همه جا هستند؛ بنابراین حتی اگر فرزند شما گوشی هوشمند نداشته باشد، دوستش یک گوشی دارد که تقریبا همین کار را انجام می‌دهد.

پرلمن درباره کتابش توضیح می‌دهد: من آن را به طور خاص نوشتم تا بچه‌ها بخوانند؛ بنابراین با آن‌ها به زبانی صحبت می‌شود که برای آن‌ها مفهوم و مناسب است.

امیدوارم این کتاب فقط یک نقطه شروع باشد، زیرا آموزش دیجیتال واقعا یک سفر مادام‌العمر برای همه ماست. همه ما باید به یادگیری ادامه دهیم؛ بنابراین امیدوارم که والدین با کتاب شروع کنند و سپس در چارچوب ذهنی مناسب قرار گیرند و از آن به عنوان راهی برای ادامه صحبت با فرزندانشان در مورد آموزش دیجیتال استفاده کنند.

پرلمن صحبت از آداب معاشرت را از جنبه‌های منحصربفرد این کتاب می‌داند و می‌گوید:  فکر نمی‌کنم این کاری باشد که ما به اندازه کافی انجام دهیم. ما خیلی سخت با کودکانمان در مورد استفاده از واژه‌هایی مانند لطفا; متشکرم و …گفتگو می‌کنیم، این در حالی است که من فکر می‌کنم که آن‌ها واقعا برای درک نشانه‌های اجتماعی و چگونگی تبدیل شدن به یک شهروند دیجیتال تلاش می‌کنند. جنبه منحصربفرد دیگر، مراقبت از خود است؛ تحقیقات زیادی در مورد اینکه چگونه رسانه‌های اجتماعی واقعا بر عزت نفس و سلامت روان کودکان ما تاثیر می‌گذارند، وجود دارد و براساس گزارشات، اضطراب و افسردگی ناشی از اثین جریان در حال افزایش است.

این مددکار اجتماعی می‌گوید: من فکر می‌کنم باید به کودکانمان زمان درست تشخیص مشکلات عاطفی مرتبط با تلفن همراه و رسانه‌های اجتماعی را آموزش دهیم، اینکه چه کاری می‌توانند در مورد آن انجام دهند؟ چگونه مراقبت از خود را مدیریت می‌کنند؟ چگونه از تلفن فاصله بگیرند؟ راه‌های بهبود سلامت روان کدام‌اند؟

به گفته پرلمن، واقعیت تلخ این است که همه ما به تلفن‌های خود معتاد شده‌ایم؛ و این به این دلیل است که آن‌ها برای اعتیاد ساخته شده‌اند. می‌دانی، زنگ‌ها و سوت‌هایی هستند که مدام به صدا در می‌آیند و می‌گویند: «هی، چیز جالبی هست، باید به من نگاه کنی» و سپس لایک‌ها، اشتراک‌گذاری‌ها و چیز‌هایی را اضافه می‌کنید که می‌دانید باعث می‌شود احساس خوبی نسبت به خودتان داشته باشید.

اما وقتی متوجه شدید که کمی خارج از کنترل است، می‌توانید با وضع قوانینی برای خود مانند عدم استفاده از تلفن همراه هنگام غذا خوردن، خواب و … از این وسیله فاصله بگیرید.